Đề nghị trên được đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) nêu tại buổi thảo luận ở hội trường về dự Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi trong khuôn khổ Kỳ họp 9, Quốc hội khoá XV.

Theo đại biểu, thuế thuốc lá là biện pháp nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá, góp phần giảm đáng kể gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. WHO cũng khuyến cáo thuế thuốc lá nên chiếm ít nhất 75% giá bán lẻ để đạt hiệu quả tối ưu trong việc giảm tiêu thụ các sản phẩm này.

Ở nhiều quốc gia, việc điều chỉnh tăng thuế thuốc lá là giải pháp mang lại lợi ích kép, vừa tăng thu, vừa bảo vệ sức khỏe Nhân dân, nguồn thu ổn định từ thuế thuốc lá đảm bảo nguồn tài chính cho các chương trình y tế cộng đồng.

Ví dụ, tại Philippines sau khi tăng thuế thuốc lá mạnh năm 2012, tỷ lệ hút thuốc lá giảm từ 27% xuống còn 19,5%, trong khi nguồn thu thuế thuốc lá tăng từ 680 triệu USD năm 2012 lên 2,9 tỷ USD năm 2022.

Ở Thái Lan, từ năm 1993 đến năm 2017 tăng thuế thuốc lá 11 lần và kết quả giảm tỷ lệ hút thuốc từ 32% xuống còn 19,1%, thu ngân sách tăng 4 lần, tức 500 triệu USD lên 2,3 tỷ USD.

"Tăng thuế thuốc lá cao và tăng thường xuyên được các quốc gia trên thế giới đánh giá là chính sách cùng thắng, thắng trong bảo vệ sức khỏe và thắng trong nguồn thu ngân sách của Nhà nước", ông Trí nói.

So với các nước ASEAN, Việt Nam tính thuế thuốc lá rất thấp - chỉ khoảng 36%, thấp hơn nhiều quốc gia như Thái Lan là 78,6%, Philippines là 71,3%, Singapore là 67,5%. Điều này khiến giá thuốc lá tại Việt Nam vẫn thuộc loại hàng rẻ nhất Đông Nam Á.

Vị đại biểu TP Hà Nội dẫn chứng thêm, Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người hút thuốc, nằm trong top 15 quốc gia có số người hút thuốc cao nhất thế giới. Đáng lo ngại hơn, ước tính mỗi năm có hơn 100.000 ca tử vong do các bệnh gây ra do hút thuốc chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.

Từ những con số trên, ông đề nghị Quốc hội xem xét để tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế thuốc lá. "Vì sinh mạng Nhân dân xin đừng chần chừ và nương nhẹ", ông Trí thẳng thắn phát biểu.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) cho rằng việc tăng thuế thuốc lá là việc làm khẩn thiết, cần làm ngay, bởi thuốc lá không chỉ gây hại với những người không hút thuốc, mà hại cho cả những người phải hút thuốc thụ động, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi. Trong bối cảnh đó, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là một công cụ can thiệp chính sách rất hiệu quả.

Góp ý thêm, bà Nga nhấn mạnh cần tăng cường công tác chống buôn lậu thuốc lá tại các khu vực biên giới để ngăn chặn thuốc lá lậu; sử dụng hiệu quả nguồn thu thuế từ thuốc lá; đẩy mạnh việc thực thi các quy định cấm quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ thuốc lá dưới mọi hình thức.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (Đoàn Long An) cũng cho rằng, đánh giá điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá là bước đi đúng đắn, cần thiết và cấp bách nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, nhất là trong giới trẻ.

"Tăng thuế thuốc lá không chỉ là một quyết định kinh tế, mà đó là một lựa chọn về sức khỏe cộng đồng, về tương lai của thế hệ trẻ Việt Nam và chất lượng giống nòi", đại biểu nêu quan điểm.